De elektriciteitsrekening van Nederlandse huishoudens kan binnen vijftien jaar bijna verdubbelen als gevolg van noodzakelijke investeringen in het stroomnet. Dat concludeert een ambtelijke werkgroep die in opdracht van het kabinet de kosten voor de verzwaring van het elektriciteitsnet onderzocht. Volgens hun rapport bedragen de kosten voor deze netwerkverzwaring tussen de 136 en 253 miljard euro in de periode 2024-2040. Gemiddeld komt dat neer op zo’n 195 miljard euro, wat overeenkomt met ruim 10.000 euro per Nederlander en ongeveer 11 miljard euro per jaar.
Het elektriciteitsnet moet dringend worden versterkt vanwege de toenemende netcongestie. Momenteel ervaren bedrijven en sommige woonwijken in vrijwel heel Nederland al beperkingen of wachttijden voor nieuwe aansluitingen. Naar verwachting verdubbelt de elektriciteitsvraag in de komende decennia door de energietransitie, waarin fossiele brandstoffen worden vervangen door elektriciteit. Dit is niet alleen essentieel om klimaatdoelstellingen te behalen, maar ook om minder afhankelijk te worden van energie-import uit geopolitiek onstabiele landen.
Kostenstijging
De totale beheerkosten van het elektriciteitsnet – aanleg, exploitatie en onderhoud – stijgen naar verwachting van de huidige 7 miljard naar zo’n 20 miljard euro per jaar in 2040. Ter vergelijking: jaarlijks besteedt de overheid ongeveer 10 miljard euro aan infrastructuur voor spoor-, weg- en waterverkeer.
Netbeheerders kunnen deze aanzienlijke investeringen niet zelfstandig financieren en zullen de kosten via hogere netwerktarieven doorberekenen aan consumenten en bedrijven. Volgens het rapport betekent dit dat de gemiddelde jaarlijkse elektriciteitsrekening van huishoudens stijgt van 641 euro in 2024 naar circa 1.257 euro in 2040. Deze berekening gaat uit van een gelijkblijvend stroomverbruik en prijzen op het niveau van 2024, exclusief inflatie. De stijging is volledig toe te schrijven aan hogere netbeheerkosten.
Flexibiliteit
Volgens Bram Straten van adviesbureau Windkracht 5 zullen de energiekosten, vooral de netwerkkosten, inderdaad fors stijgen door de energietransitie. Toch ziet hij mogelijkheden om de stijging te beperken. Straten stelt dat door het elektriciteitsnet flexibeler te benutten, bijvoorbeeld via betere afstemming van energieopslag, -opwekking en -verbruik, er tot 30 miljard euro bespaard kan worden. Dit kan helpen om de energierekening voor consumenten en bedrijven betaalbaar te houden.
Contracten
“Netbeheerders kunnen hierbij een belangrijke rol spelen door nieuwe contractvormen te introduceren, zoals groepscontracten en variabele tarieven. Ook moeten zij nagaan of reservecapaciteit tijdelijk ingezet kan worden en of bepaalde netonderdelen tijdelijk zwaarder belast kunnen worden. Daarnaast helpt een versnelling van infrastructuurprojecten om knelpunten sneller op te lossen.”
Rol overheid
De overheid kan volgens Straten ook een actieve rol vervullen, bijvoorbeeld door groot- en kleinverbruikers via tariefprikkels en capaciteitsmanagement aan te moedigen om flexibeler om te gaan met hun energiegebruik. “Subsidies voor kwetsbare sectoren kunnen de negatieve gevolgen verder beperken. Samenwerking tussen overheid, netbeheerders, toezichthouders, consumenten en marktpartijen kan volgens Straten leiden tot een daling van de nettarieven met circa 22 procent in 2040. Hiermee zouden de investeringskosten in het elektriciteitsnet met 10 tot 30 procent kunnen worden verminderd, waardoor hoge energierekeningen deels kunnen worden voorkomen.”
Gevolgen
Onvoldoende investeringen in het elektriciteitsnet brengen óók hoge maatschappelijke kosten met zich mee, zoals economische schade doordat bedrijven uitbreidings- of verduurzamingsplannen moeten uitstellen vanwege netcongestie. Ook woningbouwprojecten lopen vertraging op doordat nieuwe woonwijken niet tijdig kunnen worden aangesloten op het elektriciteitsnet. Daarnaast kan een sterke stijging van energiekosten leiden tot energiearmoede en economische stagnatie, omdat bedrijven hun kosten moeten doorberekenen of minder kunnen investeren.
Windparken
Van de geschatte investeringen van 195 miljard euro is ongeveer 88 miljard bestemd voor het aansluiten van windparken op zee. De werkgroep verwacht dat er in 2040 zo’n 38 gigawatt aan offshore windvermogen gerealiseerd zal zijn. Dit is lager dan de eerdere kabinetsdoelstelling van 50 gigawatt, die volgens de werkgroep momenteel onrealistisch lijkt. Het vervangen van windparken door kerncentrales biedt volgens het rapport overigens geen kostenbesparing voor het elektriciteitsnet.
Blijf up-to-date en ontvang de Bouw en Installatie Hub nieuwsbrief
Dit is een artikel van Bouw en Installatie Hub. Wil je op de hoogte blijven van al het nieuws uit de bouw- en installatiesector? Neem dan een kijkje op de hub en meld je aan voor de online community.
↗
